آریتمی قلبی چیست؟ انواع آن را بشناسیم!

آریتمی قلبی (به انگلیسی: Cardiac arrhythmia) به معنی غیرطبیعی بودن ریتم قلب است. ریتم طبیعی قلب از گره سینوسی آغاز شده و پس از انتقال به گره دهلیزی-بطنی در بطنها منتشر می‌شود. در نتیجه این نحو هدایت تحریک الکتریکی، ابتدا دهلیز و با فاصله کمی بطن‌ها منقبض می‌شوند. ریتم طبیعی قلب بین شصت تا صد ضربان در دقیقه‌است.

آریتمی قلبی به معنی اختلال در ضربان قلب است که می‌تواند از نظر شدت و نوعی متفاوت باشد. ضربان قلب نرمال باید بین 60 تا 100 ضربه در دقیقه باشد و باید به صورت منظم باشد. در آریتمی قلبی، نوع یا شدت ضربان قلب به طور ناهماهنگ یا نامنظم تغییر می‌کند و می‌تواند باعث ایجاد علائمی مانند درد قفسه سینه، سرگیجه، خستگی، عرق سرد و تنگی نفس شود.

انواع آریتمی قلبی

1. ضربان اضافی (Supraventricular arrhythmia):

ضربان اضافی به معنی اختلال در ضربان قلب است که در بخش‌هایی از قلب بالاتر از بطن‌ها ایجاد می‌شود. این نوع آریتمی‌ها شامل فیبریلاسیون پُری‌بالی، تاکیکاردی پاروکسیسمال سوپراونتریکال وری، وریگو پاروکسیسمال سوپراونتریکال، و سایر نوع‌های ضربان اضافی هستند.

2. تاکیکاردی فوق بطنی (Supraventricular tachycardia):

تاکیکاردی فوق بطنی به معنی افزایش شدید ضربان قلب بیش از 100 ضربه در دقیقه است که در بخش‌هایی از قلب بالاتر از بطن‌ها ایجاد می‌شود. این نوع آریتمی‌ها شامل تاکیکاردی اتروپی، تاکیکاردی سینوئیدال، و تاکیکاردی ناشی از برخی داروها هستند.

3. آریتمی بطنی (Ventricular arrhythmia):

آریتمی بطنی به معنی اختلال در ضربان قلب است که در بخش‌های پایین تر از قلب یعنی بطن‌ها ایجاد می‌شود. این نوع آریتمی‌ها شامل فیبریلاسیون بطنی، تاکیکاردی ونتریکولار، و برخی نوع‌های دیگر آریتمی بطنی هستند.

در آریتمی بطنی، فعالیت الکتریکی قلب در حفره‌های پایینی قلب به شکل نامنظم و ناهماهنگ رخ می‌دهد. این حالت می‌تواند باعث کاهش عملکرد قلب و کاهش جریان خون به بدن شود، که به طور جدی می‌تواند به سلامتی بیمار آسیب بزند. برخی از مهمترین نوع آریتمی بطنی عبارتند از:

1. فیبریلاسیون بطنی (Ventricular fibrillation):

در این نوع آریتمی، حفره‌های بطنی قلب به‌طور ناهماهنگ و نامنظم انقباض می‌کنند و جریان خون به بدن قطع می‌شود. این نوع آریتمی بسیار خطرناک است و می‌تواند به سکته قلبی و مرگ ناگهانی منجر شود.

2. تاکی‌کاردی بطنی (Ventricular tachycardia):

در این نوع آریتمی، حفره‌های بطنی قلب به شکل ناهماهنگ و سریع انقباض می‌کنند که می‌تواند به کمبود جریان خون به بدن و سکته قلبی منجر شود.

3. برادیکاردی بطنی (Ventricular bradycardia):

در این نوع آریتمی، حفره‌های بطنی قلب به شکل کند و ناهماهنگ انقباض می‌کنند که می‌تواند به کاهش جریان خون به بدن و در صورت شدت آن، به سکته قلبی منجر شود.

4. پرتوز بطنی (Ventricular flutter):

در این نوع آریتمی، حفره‌های بطنی قلب به شکل نامنظم و با فرکانس بالا انقباض می‌کنند که می‌تواند به کاهش جریان خون به بدن و سکته قلبی منجر شود.

علل آریتمی بطنی شامل اختلالات الکترولیتی، فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، سابقه سکته قلبی، مصرف مواد مخدر و… می‌باشند.

درمان آریتمی بطنی بستگی به نوع آریتمی، شدت آن و علل مرتبط با آن دارد. برخی از روش‌های درمانی شامل مصرف داروهای ضدآریتمیک، پیس‌میکرهای قلبی، روش‌های کاتتری، و یا در برخی موارد جراحی می‌باشند.

4. برادی کاردی (Bradycardia):

برادی کاردی به معنی کاهش ضربان قلب به زیر 60 ضربه در دقیقه است. این نوع آریتمی‌ها ممکن است باعث شیوع سایر نوع آریتمی‌ها شود و ممکن است ناشی از عواملی مانند بیماری‌های قلبی، مصرف برخی داروها و یا تغییرات در سیستم عصبی ایجاد شود.

علائم آریتمی قلبی

آریتمی قلبی به معنی عدم نظم در ضربان قلب است و ممکن است بدون نشانه و بالاتر از حد معمول ضربان قلب رخ دهد. با این حال، برخی از نشانه‌های معمول آریتمی قلبی عبارتند از:

1. احساس نامنظمی در ضربان قلب:

در برخی موارد، آریتمی قلبی ممکن است باعث احساس نامنظمی در ضربان قلب شود که این احساس ممکن است به صورت تپش، پرش یا فراموشی ضربان قلب باشد.

2. تنگی نفس:

آریتمی قلبی ممکن است باعث کاهش جریان خون به بدن شود و در نتیجه تنگی نفس و عدم توانایی در تنفس به طور کامل رخ دهد.

3. خستگی و ضعف:

آریتمی قلبی ممکن است باعث کاهش عملکرد قلب شود و در نتیجه خستگی و ضعف بیشتری در بیمار ایجاد شود.

4. سرگیجه و افت فشار خون:

در برخی موارد، آریتمی قلبی ممکن است باعث سرگیجه و افت فشار خون شود.

5. درد قفسه سینه:

در برخی موارد، آریتمی قلبی ممکن است باعث درد و فشار در قفسه سینه شود.

6. اغماء:

در برخی موارد شدید، آریتمی قلبی ممکن است باعث اغماء شود.

علل بروز آریتمی قلبی

مصرف مشروبات الکلی، سیگار و ورزش‌های سنگین می‌توانند عواملی باشند که باعث بروز آریتمی قلبی شوند.

مصرف مشروبات الکلی ممکن است باعث افزایش فشار خون و ایجاد تغییرات در ریتم قلب شود.سیگار نیز می‌تواند باعث افزایش فشار خون و بروز آریتمی قلبی شود. همچنین، ورزش‌های سنگین نیز می‌توانند باعث افزایش ضربان قلب و در نتیجه بروز آریتمی قلبی شوند.

نحوه تشخیص آریتمی قلبی

تشخیص آریتمی قلبی معمولاً با ترکیبی از تاریخچه پزشکی، بررسی فیزیکی و تست‌های تشخیصی انجام می‌شود.

پزشک شروع به تشخیص آریتمی با پرسش‌هایی در مورد علائم و نشانه‌های شما و تاریخچه پزشکی شما می‌کند. همچنین، پزشک ممکن است تست‌های فیزیکی مانند بررسی نبض و شنوایی قلب را انجام دهد.

1. نوار قلب (ECG):

نوار قلب (ECG) یکی از تست‌های مهم در تشخیص آریتمی قلبی است. در این تست، فعالیت الکتریکی قلب با استفاده از الکترودهای کوچکی که به پوست شما متصل می‌شوند، ثبت می‌شود. این تست به پزشک کمک می‌کند تا الگوی ضربان قلب شما را بررسی کند و اگر آریتمی قلبی وجود داشته باشد، نوع و شدت آن را تشخیص دهد.

2. تست هولتر (Holter monitor):

تست هولتر (Holter monitor) نیز یکی دیگر از تست‌های تشخیصی آریتمی قلبی است. در این تست، یک دستگاه کوچکی که به شما متصل شده است، فعالیت الکتریکی قلب شما را در طول 24 تا 48 ساعت ثبت می‌کند. این تست به پزشک کمک می‌کند تا الگوی ضربان قلب شما را در طول یک روز کامل بررسی کند و هرگونه آریتمی قلبی را تشخیص دهد.

3. آزمایش الکتروفیزیولوژیک (EP):

آزمایش الکتروفیزیولوژیک (EP) نیز ممکن است برای تشخیص آریتمی قلبی در نظر گرفته شود. در این تست، الکترودهایی که به قلب متصل شده‌اند، به اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی داخل قلب استفاده می‌شوند. این تست به پزشک کمک می‌کند تا ناحیه‌هایی در قلب که ممکن است باعث آریتمی شوند، شناسایی کند.

روش های درمان آریتمی قلبی

1. تغییر شیوه زندگی:

شیوه زندگی سالم با تغییر در رژیم غذایی، کاهش مصرف الکل و سیگار، مدیریت استرس و افزایش فعالیت بدنی می‌تواند به بهبود آریتمی قلبی کمک کند.

2. داروهای ضد انعقاد خون:

برای کاهش خطر لخته شدن خون و سکته مغزی در برخی نوع آریتمی‌ها، استفاده از داروهای ضد انعقاد خون ممکن است توصیه شود.

3. داروهای پیشگیری و کنترل آریتمی:

برای کنترل آریتمی و درمان شرایط مربوط به آن مانند پرفشاری خون، بیماری کروناری قلبی و نارسایی قلبی، داروهایی مانند بتابلاکرها، کلسیم بلوکرها، آمیودارون و داروهای ضدآریتمی ممکن است تجویز شوند.

4. ضربان‌ساز:

در برخی موارد، استفاده از ضربان‌ساز که از یک باتری جهت کمک به تنظیم ضربان قلب استفاده می‌کند، ممکن است توصیه شود.

5. تحریک الکتریکی یا دفیبریلاسیون قلبی:

در برخی موارد، از طریق دفیبریلاتورهای قلبی کاشتنی یا الکتروشوک قلبی، تحریک الکتریکی قلبی انجام می‌شود تا ضربان قلب به صورت نرمال بازگردد.

6. جراحی:

در برخی موارد، جراحی قلبی ممکن است برای درمان آریتمی قلبی با موفقیت انجام شود.

7. انهدام (تخریب) بافت قلبی:

در برخی نوع آریتمی‌ها، مانند فیبریلاسیون پیش‌ران، انهدام (تخریب) بافت قلبی انجام می‌شود تا ضربان قلب به صورت نرمال بازگردد.

درمان دارویی آریتمی قلبی

درمان دارویی آریتمی قلبی شامل استفاده از داروهای ضدآریتمیک می‌شود که مانند دیگوکسین، پروپرانولول، بتابلوکرها، بلوک کننده‌های کانال کلسیم مانند وراپامیل، پروکائین آمید، کینیدین و… هستند.

داروهای ضدآریتمیک معمولاً به منظور کنترل ضربان قلب و پیشگیری از آریتمی‌های قلبی استفاده می‌شوند. نوع دارو و دوز آن بستگی به نوع آریتمی و شرایط بیمار دارد. یکی از داروهای ضدآریتمیک معروف، دیگوکسین است که باعث کاهش ضربان قلب و افزایش قدرت انقباض قلب می‌شود. پروپرانولول و بتابلوکرها نیز در برخی موارد برای کنترل آریتمی قلبی تجویز می‌شوند.

بلوک کننده‌های کانال کلسیم مانند وراپامیل نیز برای درمان آریتمی قلبی استفاده می‌شوند. این دسته از داروها با کاهش آهنگ ورود کلسیم به سلول‌های عضلات قلبی، به کنترل ضربان قلب کمک می‌کنند.

پروکائین آمید و کینیدین نیز در برخی موارد برای درمان آریتمی قلبی استفاده می‌شوند. این داروها با کنترل فعالیت الکتریکی قلب، به کنترل ضربان قلب کمک می‌کنند.

با این حال، استفاده از داروهای ضدآریتمیک ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد، بنابراین باید به توصیه‌های پزشک خود رعایت کنید و همچنین به طور دوره‌ای باید برای بررسی وضعیت ضربان قلب و عوارض داروها، مراجعه کنید.