اسپینا بیفیدا یک بیماری مادرزادی است که در آن ستون فقرات جنین به درستی توسعه پیدا نمی‌کند و این منجر به تشکیل یک بازوی نخاعی ناقص در کانال نخاعی می‌شود. این بازوی نخاعی ناقص معمولاً شامل باز شدن در قسمت پایینی ستون فقرات است که باعث عدم تکامل درست کانال نخاعی می‌شود. این در نتیجه می‌تواند منجر به هیدروسفالی شود که به معنی انباشت سیال در مغز است.
علت تشکیل اسپینا بیفیدا
علت اصلی اسپینا بیفیدا هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما برخی عوامل می‌توانند به افزایش خطر ابتلا به این بیماری در جنین کمک کنند. یکی از این عوامل کمبود اسید فولیک است. اسید فولیک یکی از ویتامین‌های گروه ب است که در تولید و تکامل سلول‌های بدن نقش دارد. در دوران بارداری، مصرف اسید فولیک می‌تواند به پیشگیری از اسپینا بیفیدا کمک کند. بنابراین، سوءتغذیه مادر و کمبود اسید فولیک می‌توانند عواملی باشند که احتمال ابتلا به این بیماری را در جنین بیشتر کنند.
علاوه بر این، مصرف بعضی داروهای مغز و اعصاب مانند کاربامازپین و فنی‌توئین در دوران بارداری نیز ممکن است باعث افزایش خطر ابتلا به اسپینا بیفیدا شود. همچنین، دیابت مادر و اضافه وزن مادر نیز می‌تواند عواملی باشند که در ابتلا به این بیماری نقش دارند.
در کل، برای کاهش خطر ابتلا به اسپینا بیفیدا، مصرف اسید فولیک در دوران بارداری بسیار مهم است. همچنین، پیشنهاد می‌شود که در صورت مصرف هر گونه دارویی در دوران بارداری، با پزشک خود مشورت کنید. همچنین، مراقبت از سلامتی مادران در دوران بارداری و کنترل دیابت و وزن مناسب، نیز می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این بیماری کمک کند.
انواع اسپینا بیفیدا
1. اسپینا بیفیدا مخفی (آکولتا):
این اصطلاح به معنای داشتن اسپینا بیفیدا بدون داشتن علائم بالینی مشخص است. به عبارت دیگر، در برخی از موارد، جنین مبتلا به اسپینا بیفیدا ممکن است نشانه‌های بالینی واضحی نداشته باشد و این می‌تواند باعث تأخیر در تشخیص بیماری و درمان آن شود.
2. میلومننگوسل:
این اصطلاح به معنای وجود یک توده خوش‌خیم در ناحیه میانی ستون فقرات است. این توده معمولاً ناشی از تشکیل یک جیب پر از مایع است که درون نخاع قرار دارد. معمولاً این توده در حالتی که اسپینا بیفیدا وجود داشته باشد، تشخیص داده می‌شود.
3. مننگوسل:
این اصطلاح به معنای توده‌ای است که در ناحیه قسمت پایینی ستون فقرات قرار دارد و معمولاً با اسپینا بیفیدا همراه است. این توده ممکن است باعث فشار بر روی نخاع شود و در نتیجه علائم بالینی مربوط به اسپینا بیفیدا، از جمله هیدروسفالی، بروز کند
در کل، اسپینا بیفیدا می‌تواند با علائم بالینی واضح یا بدون علائم بالینی (مخفی) همراه باشد. همچنین، میلومننگوسل و مننگوسل نیز ممکن است به عنوان عوارض جانبی اسپینا بیفیدا رخ دهند. بهتر است همواره با پزشک متخصص مشورت کنید تا در مورد علایم و درمان این بیماری مطمئن شوید.
درمان اسپینا بیفیدا
1. جراحی:
در صورتی که جنین مبتلا به اسپینا بیفیدا باشد، جراحی بلافاصله پس از تولد برای بستن دهانه ستون فقرات و درمان هیدروسفالی به کار می‌رود. این جراحی به عنوان جراحی بستن مغز و نخاع شناخته می‌شود و با هدف جلوگیری از تشکیل سوءتغذیه و رشد اختلالات نخاعی انجام می‌شود.
2. فیزیوتراپی و کاردرمانی:
این درمان‌ها به سهولت زندگی روزمره و بهبود استقلال کودک کمک می‌کنند. فیزیوتراپی شامل تمریناتی است که برای تقویت عضلات و بهبود قابلیت حرکت کودک انجام می‌شود. کاردرمانی نیز شامل تمریناتی است که به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی و روانی خود را تقویت کند.
3. وسایل کمکی و تجهیزات جابجایی:
در صورت نیاز، ویلچر و دیگر وسایل کمکی برای کمک به کودک در راه رفتن و انجام فعالیت‌های روزمره استفاده می‌شود.
4. درمان مشکلات روده و ادرار:
کودکان مبتلا به اسپینا بیفیدا ممکن است مشکلاتی در رابطه با کنترل روده و ادرار داشته باشند. برخی از روش‌های درمان این مشکلات شامل تغییرات در رژیم غذایی و داروهایی است که به کنترل روده و ادرار کمک می‌کنند.
در کل، درمان اسپینا بیفیدا به صورت ترکیبی از روش‌های مختلفی انجام می‌شود. بهتر است در مورد روش‌های درمانی که برای کودک شما مناسب است، با پزشک متخصص خود مشورت کنید.
راه های تشخیص اسپینا بیفیدا
اسپینا بیفیدا یک نقص خلقتی است که در حین تشکیل نخاع ناشی می‌شود. برای تشخیص این بیماری، به روش‌های مختلفی می‌توان روی آورد. در ادامه به توضیح این روش‌ها پرداخته می‌شود:
1. اسکن ناهنجاری در اواسط حاملگی:
1. اسکن ناهنجاری در اواسط حاملگی: این روش به عنوان روش اولیه برای تشخیص اسپینا بیفیدا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اسکن ناهنجاری در حدود هفته‌های 18 تا 21 بارداری انجام می‌شود. در این اسکن، ناحیه نخاع کودک مورد بررسی قرار می‌گیرد و اگر اسپینا بیفیدا وجود داشته باشد، تشخیص داده می‌شود.
2. آمنیوسنتز:
در این روش، یک نمونه از مایع آمنیوس دریافت می‌شود و برای بررسی نقص‌های خلقی نخاع، به آنالیز ژنتیکی تحت الفونی ارسال می‌شود
3. بررسی پس از تولد:
در صورتی که اسکن ناهنجاری در حین بارداری انجام نشده باشد یا نتیجه آن مشخص نبوده باشد، درمانگاه نوزادان پس از تولد برای بررسی نقص‌های خلقی، انجام می‌شود.
در کل، اسکن ناهنجاری در اواسط حاملگی به عنوان روش اولیه برای تشخیص اسپینا بیفیدا مورد استفاده قرار می‌گیرد و در صورتی که این روش نتیجه مشخص‌ای نداشته باشد، روش‌های دیگری مانند آمنیوسنتز و بررسی پس از تولد مورد استفاده قرار می‌گیرند. به همه زنان باردار توصیه می‌شود که در هفته‌های ۱۸ تا ۲۱ بارداری، اسکن ناهنجاری را انجام دهند.
چه کسانی بیشتر در معرض این بیماری هستند
برخی افراد ممکن است بیشتر در معرض داشتن نوزادانی با اسپینا بیفیدا باشند. در ادامه به توضیح این افراد پرداخته می‌شود:
1. زنان با سابقه خانوادگی نقص لوله عصبی:
اگر در خانواده شما یا همسر شما نوزادی با اسپینا بیفیدا به دنیا آمده باشد، شما احتمالاً در خطر این نقص قرار دارید. در این صورت، باید به پزشک خود مراجعه کرده و مشاوره بگیرید.
2. زنان دارای همسرانی با سابقه خانوادگی نقص لوله عصبی:
اگر همسر شما در خانواده خود سابقه نقص لوله عصبی دارد، شما نیز در خطر ابتلا به این نقص قرار دارید.
3. افرادی که در بارداری قبلی این نقص را داشته‌اند:
اگر در بارداری قبلی خود یا همسرتان، نوزادی با اسپینا بیفیدا به دنیا آمده باشد، احتمال بالایی وجود دارد که در بارداری بعدی نیز با این نقص مواجه شوید.
4. افراد دیابتی:
: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که زنان دیابتی در خطر بیشتری برای داشتن نوزادی با اسپینا بیفیدا هستند.
در کل، افرادی که در خانواده شان سابقه نقص لوله عصبی و یا دیابت دارند، باید برای بارداری خود با پزشک متخصص مشورت کنند. پزشک می‌تواند برای این افراد برنامه‌ی مراقبتی مناسبی را طراحی کند تا خطر بروز این نقص در نوزادانشان کاهش یابد.
