تراکستومی چیست؟ همه چیز در مورد آن!

تراکستومی یک عمل جراحی در پزشکی است که در آن یک سوراخ در ناحیه نای (تراکئا) ایجاد می‌شود. این عمل به منظور ایجاد یک مسیر مستقیم برای هوای وارد ریه‌ها و خروج دیگر مواد از راه دهان و بینی به صورت تراکئوتومی یا نای‌شکافی انجام می‌شود.

عمل تراکستومی معمولاً زمانی انجام می‌شود که نیاز به مسیری مستقیم برای تأمین هوا به ریه‌ها وجود داشته باشد، مثلاً در مواردی که بیمار به دلایلی نظیر مسدود شدن مسیرهای هوا در ناحیه گلویی یا نیاز به اتصال به دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور) داشته باشد. تراکستومی همچنین در مواردی انجام می‌شود که بیمار به مدت طولانی نیاز به تنفس مصنوعی داشته باشد و استفاده از لوله تنفس از طریق دهان و بینی مناسب نباشد.

ایجاد این افتتاح به کمک یک لوله یا کانیولا انجام می‌شود که به ناحیه تراکئا اضافه می‌شود و به عنوان مسیر هوا برای ورود به ریه‌ها استفاده می‌شود. تراکستومی ممکن است موجب کاهش نیاز به استفاده از لوله تنفس از طریق دهان و بینی شده و به بیمار امکان مکالمه و انجام فعالیت‌های دیگر را فراهم کند.

موارد عمل تراکستومی

استفاده از تراکستومی در مواردی که بیمار نیاز به مسیر هوای مستقیم به ریه‌ها دارد یا احتمال استفاده طولانی‌مدت از تنفس مصنوعی وجود دارد، مطرح می‌شود. در زیر، مواردی که نیاز به انجام عمل تراکستومی را ممکن می‌سازند آورده شده است:

1. مسدودی یا مشکلات در مسیر هوا:
   • آسیب به ناحیه گلو، حلق، یا تراکئا که باعث مشکلات در مسیر هوا می‌شود.
   • وجود تومورها، سیستم‌های التهابی، یا دیگر حالت‌هایی که باعث مسدود شدن مسیر تنفسی می‌شوند.
2. نیاز به تنفس مصنوعی:
   • بیمارانی که به مدت طولانی به تنفس مصنوعی نیاز دارند، مثل کسانی که از ونتیلاتورها استفاده می‌کنند.
   • انجام تراکستومی می‌تواند مسیر مستقیم‌تری برای تنفس مصنوعی فراهم کند و به کاهش مشکلات مرتبط با لوله تنفس از طریق دهان و بینی کمک کند.
3. نقص تنفسی حاد:
   • برخی از حالات اورژانسی مانند احتمال ایجاد مسدودی در مسیر هوای گلو، نیاز به ایجاد یک مسیر تنفسی فوری ممکن است.
4. بیماری‌های عضلانی:
   • بیمارانی که دارای بیماری‌های عضلانی هستند و نیاز به حفظ عملکرد تنفسی دارند.
   • مانند بیماران مبتلا به ضعف عضلات گلو، نخاعی، یا عضلات تنفسی.
5. پارالیز یا ناتوانی حرکتی:
   • افرادی که به دلیل حادثه، بیماری، یا عوامل دیگر ناتوان در حرکتی می‌شوند و نیاز به حفظ مسیر تنفسی دارند.
6. آسیب به حلق و صدا:
   • برخی از بیماران به دلیل جراحات در ناحیه حلق یا تراکئا نیاز به استفاده از تراکستومی دارند تا زخم‌ها و آسیب‌ها در این ناحیه بهبود یابد و از مسیر طبیعی تنفسی استفاده نکنند.

قبل از تصمیم به انجام تراکستومی، تیم درمانی، به عنوان مثال پزشک، جراح، و تیم مراقبت‌های ویژه، با دقت ویژگی‌ها و نیازهای بیمار را ارزیابی می‌کنند تا تصمیم مناسبی اتخاذ شود.

مراقبت های ویژه بعد از عمل

مراقبت‌های ویژه بعد از عمل تراکستومی بسیار مهم هستند تا بهبودی بیمار تضمین شود و مشکلات جدی جلوگیری گردد. در زیر، چند نکته مهم در مورد مراقبت‌های بعد از تراکستومی ذکر شده است:

1. نظافت منظم: نظافت منظم ناحیه تراکئوتومی بسیار مهم است. استفاده از محلول‌های خاص و دقت در تمیزی اطراف کانیولا به عنوان یک مرحله روزانه بسیار حیاتی است.
2. تغییرات لوله تراکئوتومی: لوله تراکئوتومی یا کانیولا باید به دورهای منظم تغییر یابد. این تغییرات باید توسط نفرات متخصص انجام شود تا جلوی مشکلات مانند جابه‌جایی یا ایجاد التهابات گرفته شود.
3. تنظیم و مراقبت از گردنبند تراکئوتومی: گردنبند تراکئوتومی باید به صورت محکم و در جا نگه داشته شود. نگه داشتن گردنبند درست کمک به استحکام داشتن کانیولا می‌کند.
4. توجه به علائم عفونت: علائم عفونت نظیر تورم، گرمی، قرمزی، یا ترشحات غیرعادی باید فوراً به پزشک اطلاع داده شود.
5. توجه به نحوه تنفس بیمار: بررسی نحوه تنفس بیمار و اطمینان از عدم وجود مشکلات در تنفس بسیار مهم است. هر نشانه از مشکلات تنفسی باید به پزشک گزارش شود.
6. آموزش به بیمار و خانواده: آموزش به بیمار و خانواده در مورد نحوه مراقبت از تراکئوتومی، تعویض لوله، و علائمی که نشانگر مشکلات هستند، ضروری است.
7. پیگیری منظم با پزشک: پیگیری با پزشک و ارائه گزارش‌های منظم درباره وضعیت بیمار به پزشک از اهمیت بالایی برخوردار است.
8. حفاظت از تراکئوتومی: در مواجهه با خطرات محیطی مانند گرد و غبار، باران، یا دیگر عوامل، حفاظت از تراکئوتومی با استفاده از پوشش‌های مخصوص مهم است.
9. پشتیبانی روانی: برخی بیماران ممکن است با چالش‌های روانی در پی تغییرات ناگهانی در نحوه تنفس یا حرکت مواجه شوند. پشتیبانی روانی از اهمیت زیادی برخوردار است.
10. توجه به تغذیه: در برخی موارد، تغذیه مناسب نیز اهمیت دارد. بیماران ممکن است نیاز به تغذیه از طریق لوله داشته باشند، و تغذیه صحیح از جلوگیری از مشکلات جانبی مرتبط با تغذیه کمک می‌کند.

برای کسب اطلاعات در مورد فیلتر HME کلیک کنید

موارد منع عمل تراکستومی

هرچند که عمل تراکستومی در بسیاری از موارد مفید و ضروری است، اما در برخی شرایط و موارد خاص، انجام این عمل ممکن است مناسب نباشد. در زیر مواردی آورده شده‌اند که ممکن است به انجام تراکستومی اجازه داده نشود:

1. عدم نیاز به تنفس مصنوعی: اگر بیمار نیاز به تنفس مصنوعی نداشته باشد و مشکلات تنفسی او با درمان‌های دیگر بهبود یابد، انجام تراکستومی ممکن است غیرضروری باشد.
2. مشکلات جراحی: در مواردی که وضعیت جسمانی بیمار به حدی ناپایدار یا پیچیده است که انجام عمل جراحی ایمن نیست، احتمال انجام تراکستومی کاهش می‌یابد.
3. عدم توانایی بیمار در مراقبت از تراکئوتومی: اگر بیمار قادر به مراقبت از ناحیه تراکئوتومی و لوله تراکئوتومی نباشد یا دارای مشکلات کاربری باشد که نگهداری از کانیولا را دشوار کند، تراکستومی ممکن است مناسب نباشد.
4. حالات حاد و اورژانسی: در مواردی که نیاز به تداوم مراقبت اورژانسی و تصمیمات سریع و غیرضروری دارد، انجام تراکستومی به دلیل زمان‌بر بودن آن ممکن است اجازه‌ی انجام نشود.
5. تشخیص‌های تغییر یافته قابل درمان: در برخی موارد، اگر بیمار دارای تشخیص‌هایی باشد که با درمان مناسب بهبود پیدا کنند، انجام تراکستومی ممکن است به عنوان یک گزینه آخر در نظر گرفته شود.
6. تصمیم بیمار: در مواردی که بیمار اصرار به انجام تراکستومی نداشته باشد یا بر اساس اراده شخصی او، این عمل جراحی انجام نمی‌شود.

تصمیم در مورد انجام یا عدم انجام تراکستومی همیشه بر اساس تجویزات پزشک و تیم درمانی گرفته می‌شود و باید با توجه به وضعیت مشخصات بیمار و شرایط او انجام گیرد.

مزایا و معایب استفاده از تراکستومی

مزایا عمل تراکستومی:

1. تسهیل تنفس: ایجاد مسیر مستقیم برای هوا به ریه‌ها از طریق تراکئوتومی، تنفس را تسهیل می‌کند و می‌تواند به بهبود عملکرد تنفسی بیمار کمک کند.
2. کاهش مشکلات لوله تنفس: تراکستومی می‌تواند مشکلات مرتبط با استفاده از لوله تنفس از طریق دهان و بینی را کاهش دهد، از جمله التهابات، تحریک دهنده‌های حفاظتی، و مشکلات مرتبط با بلندی لوله.
3. امکان ارتباط و مکالمه: برخلاف استفاده از لوله تنفس از طریق دهان و بینی که مکالمه را مشکل می‌کند، تراکستومی به بیمار این امکان را می‌دهد که بتواند مکالمه کند.
4. مراقبت و بهداشت آسان‌تر: نگهداری و مراقبت از تراکئوتومی به طور کلی آسان‌تر است نسبت به لوله تنفس از طریق دهان و بینی.

معایب عمل تراکستومی:

1. خطرات جراحی: همانند هر عمل جراحی دیگری، تراکستومی نیز با خطرات و عوارض جراحی همراه است، از جمله خونریزی، عفونت، و مشکلات مربوط به بیهوشی.
2. مشکلات مرتبط با کانیولا: نگهداری و مراقبت از کانیولا یا لوله تراکئوتومی نیاز به مهارت خاصی دارد و ممکن است مشکلاتی نظیر خروج یا جابه‌جایی کانیولا را به دنبال داشته باشد.
3. خشکی و ترشحات: ایجاد ترشحات و خشکی در ناحیه تراکئوتومی ممکن است مشکلاتی نظیر تحریک و التهاب را ایجاد کند.
4. نیاز به مراقبت مداوم: بیماران نیاز به مراقبت مداوم در زمینه نظافت و مراقبت از تراکئوتومی دارند که برخی از بیماران و خانواده‌ها ممکن است با چالش مواجه شوند.
5. محدودیت در حرکت: کانیولای تراکئوتومی و محافظت‌های مربوط به آن ممکن است محدودیت‌هایی در حرکت بیمار ایجاد کند.
6. ممکن است غیرقابل برگشت باشد: در برخی موارد، تراکستومی به دلیل مشکلات زندگی روزمره یا تغییرات در شرایط بیمار، غیرقابل برگشت باشد و بیمار نمی‌تواند به وضعیت قبلی خود باز گردد.

مراحل تعویض تراکستومی

تعویض تراکستمی یا تغییر لوله تراکئوتومی نیاز به دقت و مراقبت ویژه دارد. در زیر نحوه تعویض تراکستمی به‌طور خلاصه توضیح داده شده است. همچنین باید توجه داشت که هر بیمار ممکن است شرایط متفاوتی داشته باشد و برخی مراحل ممکن است بر اساس توصیه‌های مشاوره پزشکی تغییر کند:

1. آماده‌سازی: دسته‌های مرطوب و گان ایمنی را آماده کنید. همچنین نیاز به یک لوله تراکئوتومی جدید، کانیولا، و ملحقات تعویض دارید.
2. شستشو و ضدعفونی کردن دست‌ها: دست‌ها را به دقت بشویید و با استفاده از مواد ضدعفونی، به ویژه در اطراف تراکئوتومی، دست‌ها را ضدعفونی کنید.
3. آماده‌سازی لوله جدید: لوله تراکئوتومی جدید را از بسته‌بندی خارج کنید. اگر لوله دارای دسته‌هایی برای نگه‌داشتن آن است، آنها را درست کنید.
4. تعویض لوله تراکئوتومی: با استفاده از دست‌ها، لوله تراکئوتومی قبلی را با دقت بیرون بیاورید. این کار باید با دقت و بدون تنش انجام شود.
5. پاک‌سازی و تمیزکاری: ناحیه تراکئوتومی و اطراف آن را با استفاده از محلول‌های خاص پاک‌سازی کرده و با گان آن را خشک کنید.
6. تعویض کانیولا: اگر کانیولا نیاز به تعویض دارد، آن را با دقت خارج کرده و کانیولای جدید را وارد کنید. مطمئن شوید که کانیولا به صورت صحیح و به‌طور کامل در محل قرار گرفته باشد.
7. قرار دادن لوله جدید: لوله تراکئوتومی جدید را به دقت در محل قرار دهید و اطمینان حاصل کنید که به‌طور کامل در محل خود قرار گرفته است.
8. تنظیمات و تثبیت: اگر لازم باشد، تنظیمات لوله را تغییر دهید و اطمینان حاصل کنید که لوله تراکئوتومی به خوبی تثبیت شده است.
9. آموزش به بیمار: در صورت امکان، بیمار را در مورد مراقبت‌هایی که باید بعد از تعویض انجام دهد آموزش دهید.
10. تمیزکاری و دور انداختن ملزومات: پس از انجام تعویض، ملزومات مصرفی را دور بریزید و دست‌ها را مجدداً با دقت بشویید.

توصیه می‌شود که هر تعویض تراکستمی توسط تیم مراقبت‌های ویژه یا پزشک حاصل شود و بیمار و خانواده از توجه به نکات بهداشتی و اجرای صحیح مراحل تعویض باخبر شوند.