کتتر (CVC) به معنای “کتتر ورید مرکزی” است. این دستگاه یک نوع لوله کاتتر است که برای دسترسی به ورید مرکزی برای تزریق مایعات و دیگر مواد به بدن یا جمع‌آوری خون و مایعات از بدن برای آسپیراسیون (خارج کردن مایعات) استفاده می‌شود. کتترهای ورید مرکزی به طور معمول در مناطقی مانند شاخص رادیال (رگی در دست) یا شاخص فمورال (رگی در پا) قرار می‌گیرند. این انواع کتترها معمولاً برای مواردی مانند اداره مایعات و داروها به بیمارانی که به طور مداوم نیاز دارند یا جمع‌آوری خون برای تجزیه و تحلیل مورد استفاده قرار می‌گیرند. کتتر ورید مرکزی به طور عمومی توسط پزشکان و نیروهای پرستاری که مهارت‌های خاص در این زمینه دارند، نصب و نگهداری می‌شود.
انواع کتتر
کتترهای ورید مرکزی به دلیل انواع مختلف مصرف، اندازه‌ها و ویژگی‌ها، انواع متعددی دارند. در زیر به برخی از انواع معمول کتترهای ورید مرکزی اشاره می‌شود:
- کتتر ورید مرکزی زیر پوستی:
- این نوع کتترها معمولاً برای دسترسی به ورید مرکزی به دستگاه پمپ تغذیه مایع برای بیمارانی که نیاز به تغذیه مایع دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- کتترهای زیر پوستی به صورت کوتاه‌مدت استفاده می‌شوند و معمولاً در محل نصب تغذیه مایع تحت پوست نصب می‌شوند.
- کتتر ورید مرکزی دائمی:
- کتتر PICC به صورت طولانی‌تر و برای مدت طولانی‌تر نصب می‌شوند. این کتترها معمولاً از طریق ورید پوستی (رگ دستی یا بازو) در دسترس می‌باشند و تا ورید مرکزی می‌رسند.
- کتترهای PICC برای تزریق داروها، مایعات و جمع‌آوری نمونه‌های خون به کار می‌روند.
- کتتر ورید مرکزی مراقبت‌های ویژه:
- این نوع کتترها دارای یک قسمت تونل‌شده (تونل در زیر پوست) هستند که به دلیل کاهش عدم ثبات کتتر در محل نصب و جلوگیری از عفونت‌های ناشی از خارج کتتر استفاده می‌شود.
- کتترهای مراقبت‌های ویژه برای بیمارانی که نیاز به داروهای ضد اختلال در ریتم قلبی دارند و یا نیاز به دسترسی مداوم به ورید مرکزی دارند، مناسب هستند.
- کتتر ورید مرکزی دیالیز:
- این کتترها به بیمارانی که نیاز به دیالیز دارند برای دسترسی به ورید مرکزی برای اجرای روش دیالیز (کفشک دیالیزی) نصب می‌شوند.
- طراحی این کتترها به منظور جلوگیری از انسداد مناسب است.
برای کسب اطلاعات در مورد ماسک لارنژیال کلیک کنید
موارد استفاده از کتتر
کتترهای ورید مرکزی (CVC) در موارد مختلفی در مراقبت‌های پزشکی استفاده می‌شوند. این کتترها به دلیل دسترسی به ورید مرکزی و ایجاد یک مسیر مستقیم به جهت تزریق مایعات، داروها، جمع‌آوری نمونه‌های خون و انجام تغذیه مایع در موارد زیر مورد استفاده قرار می‌گیرند:
- تزریق داروها و مایعات: کتترهای ورید مرکزی برای تزریق داروها و مایعات به بیمارانی که به طور مداوم نیاز دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. این افراد ممکن است نیاز به داروها یا مایعاتی داشته باشند که از طریق ورید مرکزی بهترین راه برای تزریق آنها به بدن است.
- جمع‌آوری نمونه‌های خون: کتترهای ورید مرکزی برای جمع‌آوری نمونه‌های خون برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی استفاده می‌شوند. این کتترها امکان جمع‌آوری نمونه‌های دقیق‌تر و سریع‌تر از خون فراهم می‌کنند.
- تغذیه مایع: برای بیمارانی که نیاز به تغذیه مایع و مواد غذایی دارند، کتترهای ورید مرکزی برای تزریق تغذیه مایع به بدن استفاده می‌شوند. این موارد معمولاً در مواردی اعم از بیمارانی که ناتوانی یا اختلالات گوارشی دارند، مورد نیاز است.
- پزشکی اورژانسی: در موارد اورژانسی، کتترهای ورید مرکزی ممکن است برای تزریق داروها و مایعات به بیمارانی که وضعیت آنها بسیار حاد است، استفاده شوند.
- اعمال جراحی: در برخی از عمل‌های جراحی بزرگ، کتترهای ورید مرکزی برای مدیریت مایعات و داروها در دوران جراحی و پس از آن مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نحوه استفاده از کتتر
استفاده از کتتر ورید مرکزی (CVC) نیاز به مهارت و دقت دارد. در زیر توضیحاتی در مورد نحوه استفاده از کتتر CVC آمده است:
- آمادگی و ایجاد محیط مناسب:
- انتخاب منطقه مناسب برای نصب کتتر: پزشک معالج باید مکان مناسب برای نصب کتتر را انتخاب کند، معمولاً در مناطقی که ورید مرکزی به راحتی دسترسی پذیر باشد.
- ضرورت استفاده از تکنیک‌های بهداشتی و ضدعفونی: قبل از نصب کتتر، باید ناحیه مورد نظر به دقت تمیز شود و از دستکف‌های مراعات شده و دستکف‌های مخصوص استفاده شود.
- انجام فرآیند نصب:
- تزریق محلی: برای موقعیت‌یابی و دسترسی به ورید مرکزی، ابتدا محلی در ناحیه انتخاب شده تزریق می‌شود تا محل انجام عمل کمتر درد داشته باشد.
- نصب کتتر: کتتر به دقت وارد ورید مرکزی می‌شود. این عمل توسط یک پزشک یا پرستار با تجربه انجام می‌شود.
- تثبیت کتتر:
- بعد از نصب کتتر، آن را به پوست ایستاده می‌کنند تا جلوگیری از جابجایی آن.
- در بسیاری از موارد، یک دستگاه تثبیت کتتر (مانند دستگاه StatLock) استفاده می‌شود.
- آسیب‌شناسی و مراقبت‌های پساعمل: پس از نصب کتتر، مراقبت‌های پساعمل بسیار مهم است. این شامل تعویض دوره‌ای محل تزریق محلی، کنترل تعداد و نوع بندهای موجود بر روی کتتر و تغییرات در محل نصب می‌شود.
- استفاده از کتتر:
- پس از نصب کتتر، از آن برای تزریق داروها، مایعات، یا جمع‌آوری نمونه‌های خون استفاده می‌شود.
- همچنین، کتتر می‌تواند برای انجام تغذیه مایع و مواد غذایی به بیمارانی که نیاز به این خدمات دارند، مورد استفاده قرار گیرد.
عوارض استفاده از کتتر
استفاده از کتتر ورید مرکزی (CVC) ممکن است با عوارضی همراه باشد. این عوارض ممکن است به عوامل مختلفی مانند نوع کتتر، مدت زمان استفاده، تکنیک نصب، و مراقبت‌های پساعمل بستگی داشته باشد. در زیر، برخی از عوارض احتمالی کتتر CVC ذکر شده است:
- عفونت:
- عفونت محل نصب کتتر: عفونت در محل نصب کتتر ممکن است باعث قرمزی، درد، گرمی، یا ورم در محل نصب شود.
- عفونت ورید مرکزی: کتتر می‌تواند منجر به عفونت ورید مرکزی شود که با علائمی مانند تب، لرز، سردرد، و آلایش خون تشخیص داده می‌شود.
- تروما و آسیب به ورید:
- نصب کتتر باید با دقت صورت گیرد تا ورید مورد آسیب نرود. در موارد نادر، ممکن است آسیب به ورید به وجود آید.
- خونریزی:
- خونریزی از محل نصب کتتر یا ورید مرکزی ممکن است رخ دهد.
- اختلالات قلبی و عروقی:
- گاهی اوقات کتتر می‌تواند به اختلالات قلبی و عروقی، مانند تشکیل خون‌گرفتگی (ترومبوز)، انفجار ورید، یا نفوذ خون به بیرون از ورید (خرقه) منجر شود.
- خلل تنفسی:
- در موارد نادر، اگر کتتر به ناحیه داخل توراکس (قفسه سینه) فرو برود، ممکن است مشکلات تنفسی ایجاد شود.
- انسداد:
- کتتر می‌تواند انسداد یا مسدود شود، که ممکن است منجر به مشکلات در تزریق داروها یا جمع‌آوری نمونه‌های خون شود.
- سایر مشکلات:
- سایر مشکلات ممکن است شامل سفت شدن یا خم شدن کتتر، خرابی دستگاه‌های مورد استفاده (مثل پمپ‌های تغذیه) و … باشد.
مزایای استفاده از کتتر
استفاده از کتتر ورید مرکزی (CVC) در موارد مناسب می‌تواند مزایای زیادی داشته باشد. در زیر تعدادی از مزایا و موارد استفاده از کتتر CVC ذکر شده است:
- دسترسی به ورید مرکزی: کتترهای ورید مرکزی به وریدهای مرکزی بدن دسترسی دارند که از جمله شاخص رادیال (رگ دست) و شاخص فمورال (رگ پایین شکمی) هستند. این دسترسی به وریدهای بزرگتر و مرکزی امکان تزریق مایعات، داروها و تغذیه مایع را فراهم می‌کند.
- مناسب برای موارد مزمن: برای بیمارانی که به طور مداوم نیاز به تزریق داروها یا تغذیه مایع دارند (مانند بیماران مراقبت ویژه یا بیماران مبتلا به سرطان)، کتتر CVC مناسب است.
- تزریق داروهای تراواپوزیونال: برخی داروها باید به تراواپوزیونال (به صورت آهسته و در مقدار زیاد) تزریق شوند. کتتر CVC به عنوان راهی موثر برای تزریق این داروها به بدن استفاده می‌شود.
- جمع‌آوری نمونه‌های خون: در مواردی که نیاز به جمع‌آوری نمونه‌های خون متناوب دارید (برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی مانند تعداد سلول‌های خونی)، کتتر CVC به عنوان یک روش موثر برای جمع‌آوری نمونه‌های خون خدمت می‌کند.
- کاهش نیاز به تزریقات مکرر: استفاده از کتتر CVC می‌تواند نیاز به تزریقات مکرر از وریدهای پوستی را کاهش دهد، که می‌تواند برای بیمارانی که دسترسی سخت‌تر به وریدها دارند، مزیت باشد.
- امکان تغذیه مایع: بیمارانی که نیاز به تغذیه مایع و مواد غذایی دارند، می‌توانند از کتتر CVC برای تزریق تغذیه مایع به بدن استفاده کنند.
