قبل از شیوع اخیر ویروس کرونا، ممکن است زمان زیادی را صرف این موضوع نکرده باشید که مکان‌هایی که در آن‌ها حضور دارید، چگونه کنترل عفونت را مدیریت می‌کنند. اما جالب است بدانیددر مکان‌هایی که معمولا احتمال آلودگی بیشتر است از دستگاه‌هایی به نام اتوکلاو استفاده می‌شود.
اتوکلاو چیست؟
این دستگاه به عنوان ضدعفونی کننده با بخار شناخته می‌شود و معمولاً برای مراقبت‌های بهداشتی یا کاربردهای صنعتی استفاده می‌شود. اتوکلاو دستگاهی است که از بخار در دما و فشار بالا برای از بین بردن میکروب‌های مضر بر روی تجهیزاتی که در داخل مخزن آن قرار می‌گیرند، استفاده می‌کند. دستگاه برای مدت زمان معین، تجهیزات قرار داده شده در مخزن را تا دمای استریل مناسب گرم می‌کند. گرما به وسیله بخار مرطوب به مخزن منتقل شده و موجب ضدعفونی ابزار درون مخزن می‌شود.
مخترع دستگاه اتوکلاو چه کسی است؟
در سال 1862 لوئی پاستور، شیمیدان و میکروبیولوژیست فرانسوی، یافته‌هایی را در مورد چگونگی ایجاد بیماری‌های مختلف توسط میکروب‌ها منتشر کرد که بعداً منجر به توسعه فرآیند «پاستوریزاسیون» توسط او شد.
در سال 1880 یکی از شاگردان لوئیس، چارلز چمبرلند اولین دستگاه استریل کننده بخار تحت فشار یا اتوکلاو را ساخت. نام اتوکلاو از یونانی Auto به معنای خود و لاتین clavis به معنای کلید گرفته شده است. پاستور قبلاً تشخیص داده بود که گرمای مرطوب مؤثرتر از گرمای خشک است که منجر به ساخت دستگاه استریل کننده بخار با دمای بالا شد. دانشمندان دیگری در ساخت آن کمک کردند، که یکی از آن‌ها باکتری‌شناس آلمانی، رابرت کخ بود. کخ و همکارانش تشخیص دادند که محدودیت‌های خاصی برای بخار دادن در ۱۰۰ درجه ساتنی گراد وجود دارد. جی جی کینیون، دانشمند آمریکایی نیز با توصیه به استفاده از فرآیند خلاء برای افزایش نفوذ اجسام، کمک‌های مهمی به پیشرفت آن کرد. واژه استریلیزاسیون در سال 1874 معرفی شد، اما کلمه استریل تا سال 1877 در ادبیات ظاهر نشد.
کاربردهای دستگاه اتوکلاو
اتوکلاوها اکثر مواقع برای ضدعفونی و استریل‌کردن ابزار پزشکی به کار می‌روند. این دستگاه‌ها برای استریل اقلام از شیوه‌های متفاوت بهره می‌برند. آن‌ها با تنظیم بخار، فشار و زمان کار می‌کنند. اتوکلاوها در دما و فشار بالا کار می‌کنند تا میکروارگانیسم‌ها و هاگ‌ها را از بین ببرند. آن‌ها برای ضد‌عفونی‌کردن برخی از ضایعات بیولوژیکی و استریل کردن ناقل‌ها (ابزاری که ممکن است حامل باکتری یا آلودگی باشند)، ابزار و وسایل آزمایشگاهی استفاده می‌شوند. پسماندهای پزشکی کنترل شده که ممکن است حاوی باکتری، ویروس و سایر مواد بیولوژیکی باشند، توصیه می‌شود قبل از استفاده ضدعفونی شوند. دستگاه اتوکلاو معمولا در حالت نیمه اتوماتیک و تمام‌اتوماتیک و همچنین با ویژگی‌های Pre & Post Vacuum در دسترس است.
اتوکلاو آزمایشگاهی و کاربردهای آن
با افزایش نیاز به تایید استریلیزه بودن فرآیندهای آزمایشگاهی، اتوکلاو آزمایشگاهی در حال حاضر در دسترس است که می تواند چرخه کامل استریلیزاسیون را نیمه یا کاملاً خودکار کند و در عین حال ویژگی های هر چرخه را به طور کامل ثبت کند. این تجهیز برای ایجاد دمای بالای مورد نیاز برای از بین بردن میکروارگانیسم‌ها بر روی سطوح لوازم آزمایشگاهی طراحی شده است. هنگام قرار دادن ابزار در دستگاه، مهم است که ابزار به یکدیگر برخورد نکنند تا بخار بتواند به هر نقطه از سطح دسترسی پیدا کند.
اتوکلاو دندان‌پزشکی چیست؟
اتوکلاو دندان‌پزشکی که به آن استریل کننده بخار نیز می‌گویند، دستگاهی است که برای ضدعفونی مناسب تجهیزات دندان‌پزشکی پس از استفاده از آن‌ها، به کار می‌رود. این دستگاه الزامات مرکز CDC (مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری) برای استریلیزاسیون مناسب را برآورده می‌کند و به مطب‌های دندان‌پزشکی اجازه می‌دهد تا انواع ابزار و تجهیزات خود را ضدعفونی کرده و مجددا استفاده نمایند.
چندان اهمیتی ندارد که از چه نوع این دستگاه برای اهداف بهداشتی استفاده می‌شود، اما باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
– قابلیت‌های پاکسازی با کیفیت بالا را داشته باشد.
– برای تمیز کردن وسایل به صورت روزانه، فضای کافی داشته باشد.
– دارای مکانیزم خشک کردن باشد.
– قابلیت کنترل دما داشته باشد.
یک دستگاه اتوکلاو چگونه کار می‌کند؟
پس از قرار دادن اقلام یا مواد در داخل اتوکلاو، درب آن مهر و موم می‌شود. سپس بیشتر هوا از لوله خارج می‌شود. از دو روش برای تخلیه‌ی هوای درون مخزن استفاده می‌شود. واحدهای جابجایی جاذبه، با پمپاژ بخار به داخل ظرف، هوا را حذف می‌کنند. هوا به کمک بخار خارج می‌شود و ایجاد خلاء می‌کند. طراحی دیگری که پیش خلاء نام دارد، هوا را با استفاده از پمپ خلاء از ظرف خارج می‌کند. سپس با استفاده از پمپ، بخار با فشار زیاد به داخل محفظه وارد می‌شود. این اقدام دمای محفظه را افزایش می‌دهد. پس از رسیدن به دمای تنظیم شده، ورود بخار به درون محفظه برای حفظ این دما ادامه می‌یابد. دستگاه اتوکلاو گرما و فشار را به مدت زمان کافی برای از بین بردن میکروارگانیسم‌ها و باکتری‌ها برای استریل کردن ابزار پزشکی حفظ می‌کند.
اتوکلاوهای پزشکی معمولاً به دمای 121 تا 140 درجه سانتیگراد (250 تا 284 درجه فارنهایت) برای حداقل 3 دقیقه اما حداکثر 15 تا 20 دقیقه می‌رسد. دمای مورد نظر و مدت زمانی که در آن دما حفظ می‌شود به عوامل مختلفی بستگی دارد.
برای کارایی بهتر دستگاه چه مقدار باید هزینه کرد؟
هزینه‌های اتوکلاو به دلیل کاربردهای مختلف این فناوری می‌تواند بسیار متفاوت باشد. اتوکلاو صنعتی و دارویی برای استفاده‌های خاص تولید می‌شود. بنابراین، هزینه‌ها در مقایسه با آن‌هایی که در بیمارستان یا مطب دندان‌پزشکی پیدا می‌کنید متفاوت است.
در برنامه‌های مراقبت‌های بهداشتی، هزینه‌های این دستگاه بر اساس ظرفیت و روش نصب متغیر است. بسته به سازنده دستگاه، هزینه‌های هر چرخه استریل‌سازی، مصرف آب و هزینه‌های تعمیر و نگهداری می‌تواند در طول زمان متفاوت باشد.
اگر تا به حال در آزمایشگاهی با اتوکلاو سروکار داشته‌اید، می‌دانید که پس از خرید آن هزینه‌ها تمام نمی‌شود. این شامل هر دو هزینه نگهداری و تعمیر می‌شود که طبق گفته‌ها بسته به نوع دستگاه موردنظر به طور قابل توجهی متفاوت است. خرابی دستگاهو هزینه‌های تعمیر مرتبط با آن می‌تواند بسیار زیاد باشد. به دلیل مکانیسم‌های متعدد در انواع خاصی از اتوکلاوها و گرما و فشار فوق‌العاده‌ای که تحت آن کار می‌کنند، خرابی اتوکلاو بسیار رایج است.
