سوزش سر معده یکی از بیماری‌های شایع دستگاه گوارش است که افراد زیادی به آن مبتلا می‌شوند. دلایل مختلفی مانند حساسیت غذایی، ژنتیک و استرس در ایجاد و تشدید آن نقش دارد. تشخیص و درمان زودهنگام این بیماری می‌تواند شدت علائم را کاهش دهد.
سوزش سر معده چیست؟
غذا پس از جویده شدن در دهان، وارد مری می‌شود. در مرحله بعد، به‌منظور آماده‌سازی برای ورود به روده‌ها و جذب مواد مغذی، غذا وارد معده می‌شود. چراکه اسید معده باعث خرد شدن مواد غذایی شده و در از بین بردن باکتری‌های مضر نیز نقش مهمی دارد. در یک انسان بالغ روزانه تقریبا ۲ تا ۳ لیتر اسید در معده ترشح می‌شود.
زمانی که اسید معده یا غذای تجزیه‌شده در معده، به داخل مری یا دهان برگردد باعث بروز احساس سوزش در معده یا قفسه سینه می‌شود. به این درد و سوزش که می‌تواند همراه با چشیدن مایع ترش‌مزه‌ای در دهان باشد، ریفلاکس معده یا سوزش سر معده می‌گویند. این بیماری معمولا در اصطلاح عامیانه با واژه‌هایی مثل «ترش کردن» یا «سوزش سر دل» نیز شناخته می‌شود.
تقریبا یک‌پنجم ایرانیان از سوزش سر دل و درد قفسه سینه که ناشی از بازگشت اسید معده به سمت بالا است، رنج می‌برند. نوع سبک زندگی، شرایط محیطی و عوامل وراثتی در شکل‌گیری این بیماری نقش دارند. این بیماری معمولا همراه با بوی بد دهان، درد در قسمت بالای شکم، حالت تهوع، بازگشت غذا به داخل دهان است و حتی می‌تواند مشکلات دهان و دندان ایجاد کند.
برای مطالعه مقاله علت آلرژی فصلی و راههای درمان آن کلیک کنید.
توجه کنید که برای تشخیص ریفلاکس معده باید به پزشک متخصص مراجعه کنید تا در ابتدا دلیل بیماری شما مشخص و بعد بهترین روش درمانی برای شما تجویز شود.
علائم سوزش معده و سردل
معمولاً سوزش معده بعد از غذا و سوزش معده شبانه با سکته‌ی قلبی اشتباه گرفته می‌شود، دلیل آن نیز شباهت در علائم بیماری است، پس باید با علائم جدی و متمایز سوزش سردل آشنا باشیم. علائم رایج و معروف سوزش معده و سردل شامل موارد زیر است:
- درد به‌صورت سوزش در سینه و بالای معده که معمولاً این سوزش معده بعد از غذا خوردن و در زمان شب احساس می‌شود
- سوزش معده و حالت تهوع
- سوزش سر معده و درد قفسه سینه
- استرس و سوزش معده
- دردی در پشت جناغ سینه که با دراز کشیدن یا خم شدن بدتر می‌شود
- نفخ شکم
- احساس طعم تلخ اسیدی در گلو
- سوزش معده و درد پشت
- التهاب مری و حنجره
- سرفه بی‌دلیل
- آسم یا لارنژیت گرفتگی صدا و زخم حنجره
- بوی بددهان
- بلع دردناک
- مدفوع تیره رنگ و خونی
- سوزش سر دل و تنگی نفس
- دردی که از پشت به شانه‌ها کشیده شود
- سرگیجه
- سبک سری
- تعریق همزمان با درد قفسه‌ی سینه
- استفراغ
- کاهش وزن به‌دلیل کاهش اشتها یا مشکل در بلع
- مشکل در تنفس
- درد در فک و بازو
در صورت مشاهده هر یک از این علائم بهتر است سریع‌تر به دکتر گوارش و کبد بالغین مراجعه کنید.
برای مطالعه مقاله علت زرد شدن دندانها + راههای سفید کردن دندانها کلیک کنید.
علل سوزش معده و سردل
دلیل سوزش معده چیست؟ اکنون وقت آن است که بدانیم چه عواملی زمینه را در افراد مختلف برای سوزش معده و سردل مستعد می‌کند.
چه کسانی به سوزش سر دل مبتلا می‌شوند؟
نوع مواد غذایی مصرفی در ایجاد ریفلاکس معده موثر است. اما ابتلا به برخی بیماری‌ها مثل زخم معده، زخم اثنی‌عشر، سندرم روده تحریک‌پذیر، عفونت‌های باکتریایی معده و ورم معده نیز در ایجاد سوزش سر دل نقش مهمی دارند. بنابراین، افرادی که به بیماری‌های گوارشی مبتلا هستند، بیشتر در معرض مواجه با علائم ریفلاکس معده قرار می‌گیرند.
توجه به حساسیت‌های غذایی، کنترل وزن، پرهیز از مصرف کافئین و دخانیات می‌تواند از ابتلا به ریفلاکس معده جلوگیری کند.
سوزش معده و سردل در نوزادان و کودکان
سوزش معده و سردل در کودکان اغلب به‌دلیل ضعف عضله اسفنکتر تحتانی مری در نگه‌داشتن محتویات اسیدی معده است. در حدود نیمی از کودکان این مشکل با ناراحتی و بی‌اشتهایی کودک هنگام غذا خوردن و بالا آوردن شیر قابل‌مشاهده است. در کودکان بزرگ‌تر، مشکلاتی نظیر اضافه وزن، قرار گرفتن در معرض دود سیگار و خوردن غذاهای تند و پرادویه باعث سوزش معده و سردل می‌شود.
سوزش معده می‌تواند با سایر بیماری‌های مربوط به قفسه سینه به شرح زیر اشتباه گرفته شود:
- حمله قلبی
- آمبولی ریه
- ذات‌الریه
- درد قفسه سینه
تشخیص سوزش معده و سردل
تشخیص این بیماری توسط دکتر گوارش با توجه به علائم بیمار، معاینه بالینی و انجام یک سری آزمایشات به شرح زیر قابل‌تشخیص خواهد بود:
- عکس‌برداری رادیولوژی: در عکس‌برداری رادیولوژی با استفاده از گاستروگرافین و تابانیدن پرتو ایکس به مری و معده شخص بیمار، می‌توان وضعیت التهابات مری و عملکرد عضلات مری و معده را مورد بررسی قرار داد
- آندوسکوپی: در این آزمایش، یک دوربین متصل به اسکوپ به داخلی مری و معده فرد بیمار فرستاده شده و علاوه بر عکس‌برداری و تشخیص علت التهاب، امکان نمونه‌برداری از بافت مری و معده برای آزمایش‌های تشخیص سرطان نیز وجود دارد
- مانومتری و آزمایش PH: در مواردی که ۲ روش بالا و معاینه بالینی برای تشخیص مشکل کافی نباشد، از اندازه‌گیری فشار و PH اسید معده استفاده می‌شود
- تست تنفسی: در این تست، یک لوله پلاستیکی از راه بینی وارد مری شده و شدت و مقدار اسید برگشتی از معده به مری را اندازه‌گیری می‌کند
سوزش معده و سردل در بارداری نیز یک بیماری شایع است. در زمان حاملگی، ترشح هورمون پروژسترون باعث شل‌شدن و تضعیف عملکرد دریچه‌ی کاردیا شده و رفلاکس محتویات معده به مری را رقم می‌زند.
برای مطالعه مقاله ۱۰ کاری که بعد از خوردن غذا نباید انجام داد! کلیک کنید.
پیشگیری از سوزش معده
به‌طورکلی هر خوراکی که PH معده را اسیدی‌تر کند باعث تشدید علائم در فرد بیمار خواهد شد. در مقابل هستند غذاها و میوه‌هایی که برای سوزش سردل بسیار مفید هستند
اگر پیوسته دچار سوزش سر دل می‌شوید از خوردن غذاها و نوشیدنی‌هایی که کافئین دارند، نعنا، غذاهای چرب و تند و محصولات حاوی گوجه فرنگی پرهیز کنید.
اگر دچار سوزش سر دل هستید از طعم نعنا پرهیز کنید. به جای نوشیدن چای نعنا از چای زنجبیل استفاده کنید. جعفری گیاهی مناسب برای سوزش سردل است.
سوزش معده در بارداری
بارداری یکی از دوره‌های حساس زندگی یک زن است. زمانی که یک خانم باردار می‌شود، تغییرات زیادی در بدن او اتفاق می‌افتد. رشد کردن یک جنین زنده درون رحم می‌تواند بسیاری از فرایندهای طبیعی و عادی بدن را تغییر بدهد. از جمله تغییراتی که در بدن یک زن باردار اتفاق می‌افتد، در سیستم گوارش است. رحم به دستگاه گوارش نزدیک است. با بزرگ شدن آن، کم کم به روده‌ها و معده فشار می‌آورد و کمی آنها را به جلو هل می‌دهد.
از طرفی، زمانی که یک زن باردار می‌شود، تغییرات هورمونی زیادی در بدن او ایجاد می‌شود که می‌تواند برهم زننده‌ی الگوی اجابت مزاج همیشگی او باشد. مثلا پروژسترون در دوران بارداری افزایش پیدا می‌کند. این هورمون باعث ریلکس شدن ماهیچه‌ها می‌شود و کمی آنها را تنبل می‌کند. لوله‌ی گوارش هم از ماهیچه ساخته‌شده‌است. پس این ماهیچه‌ها کمی تنبل می‌شوند و ممکن است که حرکات روده کاهش پیدا کند و به یبوست مبتلا شوید.
همچنین ممکن است که برخی از خانم‌ها به استفراغ و تهوع دچار شوند که از علائم گوارشی است. یکی دیگر از مشکلاتی که در دوران بارداری با آن مواجه می‌شوند، سوزش معده و یا سوزش سردل است. سوزش سر دل ناشی از هورمون‌هایی که در بارداری زیاد و کم می‌شوند و بزرگ شدن رحم است.
به نقل از nhs، علائم سوزش معده (سوزش سر دل یا سوء هاضمه) که در بارداری آنها را تجربه می‌کنید شامل موارد زیر هستند؛
- ممکن است که مادر باردار احساس کند که معده‌اش می‌سوزد و یا دچار درد در قفسه‌ی سینه شده‌است.
- گاهی مادر باردار احساس پری معده می‌کند و یا حس می‌کند که دچار نفخ شده‌است.
- مادر باردار ممکن است علائمی مانند آروغ زدن و یا ترش کردن داشته‌باشد.
- گاهی تهوع دارد.
- ممکن است که غذا را استفراغ کند.
سوزش سر دل بعد از غذا خوردن
یکی از اصلی‌ترین مواردی که می‌تواند سوزش معده و سوزش سر دل را ایجاد کند، خوردن مقدار زیادی مواد غذایی در یک وعده و یا خوردن غذاهای چرب است. اگر قبل از به خواب رفتن یک برگر چرب و چیلی میل کنید و بعد بلافاصله به خواب بروید، شعله‌های سوزش معده و سوزش سر دل در شما روشن خواهدشد. اما چطور این موارد می‌توانند سوزش معده را تحریک کنند؟
به نقل از webmd، سه مورد زیر، اصلی‌ترین علت‌های ایجاد سوزش سرد دل هستند؛
- غذاهای چرب
- وعده‌ی غذایی حجیم و سنگین
- خوردن غذا قبل از به خواب رفتن
از میان علت‌های بالا یکی از اصلی‌ترین علت‌ها خوردن غذاهای حجیم است. هنگامی که معده بیش از اندازه یا به اندازه‌ی زیاد باز می‌شود و کشیده‌می‌شود، شما احساس پر بودن می‌کنید. هنگامی که معده کشیده‌می‌شود و یا باد می‌کند، به حلقه‌ای که معده را در جای خود نگه می‌دارد تا محتویات آن باز نگردد و اسید به مسیر اشتباهی نرود، فشار وارد می‌شود و کمی باز می‌شود. این حالت باعث برگشت اسید به داخل لوله‌ی گوارش می‌شود و معمولا مری شما دچار سوزش می‌شود.
همچنین اگر به سوزش سر دل مبتلا هستید و رفلاکس معده دارید، از خوردن مواد غذایی چرب به طور جدی پرهیز کنید. خوردن این مواد غذایی می‌تواند باعث روشن شدن یک آتش درون معده‌ی شما شود. پس با خیال آسوده‌تری به همبرگرهای چرب و فست فود نه بگویید.
برخی از مواد غذایی که خوردن آنها می‌تواند تحریک کننده‌ی سوزش معده و شروع کننده‌ی سوزش سر دل باشد شامل موارد زیر هستند؛
- الکل، به خصوص شراب قرمز
- غذاهای تند و موادی مانند فلفل، سیر، پیاز خام و فلفل سیاه
- شکلات
- مواد غذایی اسیدی مانند لیمو، پرتقال و آب آنها
- نوشیدنی‌هایی که حاوی کافئین هستند مانند قهوه و سودا
- گوجه فرنگی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
بیشتر افراد گاهی دچار سوزش سر دل می‌شوند.با این وجود اگر بیش از دوبار در هفته سوزش سر دل داشتید یا سوزش شما به دارو جواب نداد، چون ممکن است نشانه‌ی یک مشکل جدی باشد، باید به متخصص داخلی مراجعه کنید.
سوزش سر دل اغلب همراه با سایر بیماری‌های گوارشی، مانند زخم‌ها،زخم‌های موجود در مری و معده یا رفلاکس معدی-مروی رخ می‌دهد.
در موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- اختلال بلع
- بلع دردناک
- مدفوع سیاه یا تیره رنگ یا خونی
- تنگی نفس
- دردی که از پشت به شانه‌ها کشیده شود
- سرگیجه
- سبک سری
- تعریق همزمان با درد قفسه‌ی سینه
- استفراغ و حالت تهوع پایدار
- کاهش وزن به دلیل کاهش اشتها یا مشکل در بلع
سوزش سر دل و سکته‌ی قلبی ربطی به هم ندارند، با این حال، به دلیل شباهت در علائم، بسیاری از مردم سوزش سر دل را با سکته‌ی قلبی اشتباه می‌گیرند.
اگر علائم زیر را داشتید باید به سکته شک کنید:
- درد شدید و سنگینی قفسه سینه
- مشکل در تنفس
- درد در فک و بازو
انواع راه های درمان سوزش سوزش معده و سردل
درمان سوزش سر دل از راههای مختلفی امکان‌پذیر است. از درمان خانگی سوزش معده گرفته تا انواع داروی سوزش معده در داروخانه‌ها. در ادامه انواع راههای درمان سوزش معده و سردل را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
درمان دارویی
داروهایی که برای درمان رفلاکس معده وجود دارند، توانایی کنترل و کاهش اسید معده را داشته و از این طریق باعث تسکین درد بیمار می‌شوند. مهارکننده‌های پروتون شامل موارد زیر توانایی کاهش اسید معده را دارند:
- امپرازول
- رانیتیدین
- رابپرازول
- پنتوپرازول
- لانزوپرازول
سوزش سردل، درمان خانگی و طب سنتی
مواد خوراکی که در خانه وجود داشته و باعث کنترل رفلاکس معده می‌شوند به شرح زیر هستند:
- زنجبیل: ترکیب زنجبیل با عسل یا دمنوش زنجبیل به کاهش التهاب دستگاه گوارش و سوزش معده کمک می‌کند.
- لبنیات پروبیوتیک: این لبنیات فاقد لاکتوز، با افزایش باکتری‌های مفید معده و روده، میزان ترشح اسید معده را کنترل می‌کنند.
- سرکه سیب: ترکیب سرکه سیب با آب ولرم در تنظیم مقدار ترشح اسید معده مؤثر است.
- آلوئه‌ورا: استفاده از آب و میوه آلوئه‌ورا در کاهش درد و سوزش معده مؤثر است.
- بابونه: ترکیب دمنوش بابونه با عسل در درمان سریع سوزش معده بسیار مؤثر است.
- موز: بهترین میوه برای سوزش معده موز است. مصرف مرتب موز میزان اسیدی بودن معده را کاهش داده و گرفتگی معده را رفع می‌کند.
- سیب برای سوزش معده: سیب یک آنتی‌اسید طبیعی قوی است. مصرف سیب به صورت خام و دمنوش باعث تسکین فوری سوزش معده می‌شود.
- انواع ملون‌ها مانند هندوانه، طالبی و عسلک: به‌دلیل کاهش PH معده در تسکین درد معده بسیار مؤثر هستند.
- رازیانه: دمنوش رازیانه به هضم غذا، نفخ و سوزش معده کمک می‌کند.
- بروکلی: بروکلی حاوی فیبر زیادی بوده و برای سلامت دستگاه گوارش بسیار مفید است.
- مارچوبه: مارچوبه در هضم غذا و کاهش اسید معده بسیار مؤثر است.
- لوبیا سبز: لوبیا سبز برای درمان مشکلاتی نظیر یبوست، زخم معده و رفلاکس معده سیار مفید است.
- جوش‌شیرین: ترکیب جوش شیرین با عسل و مصرف روزانه ۳ وعده از این ترکیب، برای کاهش سوزش سردل و معده بسیار مؤثر و مفید است.
- جویدن آدامس: جویدن آدامس پس از هر وعده غذایی به مدت نیم ساعت، اسید معده را کنترل کرده و در هضم غذا کمک شایانی می‌کند.
- آب انار: آب انار در کنترل اسید معده و رفلاکس آن به مری بسیار مؤثر است.
- به: به سطح اسیدی معده را کاهش داده و علائم سوزش سردل و معده را بهبود می‌بخشد.
- مربای گل‌محمدی: استفاده از مربای گل‌محمدی مورد توصیه دکتر اسید معده بوده و معده و مری را تقویت می‌کند.
- غذاهای گرم: به توصیه دکتر تغذیه تا جای ممکن غذاهای گرم را در رژیم غذایی خود گنجانده و از مصرف وعده‌های سرد، آماده، نیمه آماده و فراوری‌شده خودداری کنید.
- نارون: یک قاشق غذاخوری پودر نارون آمریکایی را در یک فنجان آب داغ به مدت ۵ دقیقه بخیسانید. این دمنوش را ۳ بار در روز میل کنید.
- تخم بارهنگ: از دمنوش تخم بارهنگ به همراه عرق نعنا و عسل روزانه در رژیم غذایی خود استفاده کنید. همچنین می‌توانید از متخصص تغذیه آنلاین استفاده کنید.
- میوه‌هایی نظیر نارگیل، خرما، انجیر، پاپایا، انواع توت‌ها، شلیل و هلو در کاهش اسیدی بودن معده و درمان سوزش سردل مؤثر هستند.
تغییر سبک زندگی
سوزش معده اگر به‌طور مؤثر کنترل و درمان نشود، منجر به بروز مشکلاتی در چرخه خواب و همچنین بروز خستگی در طول روز شود. با رعایت موارد زیر رفلاکس معده خود را تا حد زیادی کنترل کرده و کاهش دهید:
مصرف زودهنگام وعده شام: برای جلوگیری از سوزش سر دل، حداقل سه ساعت قبل از خواب وعده شام را میل کنید. پیشنهاد دوم چندین قدم پیاده‌روی بلافاصله پس از خوردن غذا است.
مصرف مواد غذایی کم‌چرب:هضم کردن چربی برای معده بسیار زمان‌برتر از موادی مانند پروتئین و کربوهیدرات است، پس در مصرف غذاهای پرچرب زیاده‌روی نکنید.
دوری از استرس: سطح استرسی که روزانه تحمل می‌کنید، تأثیر مستقیم در اسیدی‌شدن معده و رفلاکس اسید معده به مری دارد. با کنترل استرس و اضطراب خود، از برگشت اسید معده به مری جلوگیری کنید.
خوابیدن به سمت پهلوی چپ: خوابیدن به سمت پهلوی راست علائم سوزش معده و سردل را تشدید می‌کند.
دوری از نوشیدنی‌های مضر: تمام نوشیدنی‌های کافئین‌دار، حاوی نعنا و گازدار را کنار بگذرید. این نوشیدنی‌ها باعث نفخ معده و تضعیف عضلات معده و مری می‌شوند.
ورزش کردن: سعی کنید بین ورزش کردن و غذا خوردن حداقل ۲ ساعت فاصله زمانی بیندازید. همچنین ورزش‌هایی مانند دراز نشست علائم سوزش معده و سردل را تشدید می‌کند.
عدم مصرف زیره و دارچین: از زیره و دارچین در چای و غذاهای خود استفاده نکنید. زیره و دارچین علائم سوزش سردل و معده را تشدید خواهند کرد.
آبلیمو و آبغوره: آبلیمو و آبغوره PH معده را به‌شدت اسیدی می‌کنند. از آبلیمو و آبغوره در رژیم غذایی خود به‌هیچ‌عنوان استفاده نکنید.
سوالات متداول درباره سوزش معده
در ادامه به برخی از سوالات متداول درباره سوزش معده و یا سوزش سردل پاسخ داده‌ایم. با ما همراه باشید.
علت سوزش سر دل در بارداری چیست؟
وجود برخی از هورمون‌ها در بدن و همچنین بزرگ‌شدن رحم به سوزش سر دل کمک می‌کند.
سوزش معده با سوزش سردل فرق دارد؟
سوزش سر دل به علت برگشت اسید به داخل لوله‌ی گوارش در جهت مخالف ایجاد می‌شود. اما سوزش معده معمولا به علت سوءهاضمه و مشکلات جدی‌تر معده ایجاد می‌شود و دردی در بالای شکم ایجاد می‌کند.
